Travma ve Etkileri

     Travma; yaşamımız için, vücudumuzun bütünlüğü için, sevdiklerimiz için, yaşam ve değer sistemlerimiz için ciddi bir tehdit içeren olağandışı her türlü olaydır.

Travma Türleri

     1. Ani, beklenmedik bir şekilde ortaya çıkan, sınırlı bir süre devam eden, başı ve sonu belli olan olaylar. Örnek: doğal afetler, kazalar, ani kayıplar
     2. Öngörülebilen, tekrarlayıcı ve sürekli yaşanan tehlikeler. Örnek: savaş, cinsel taciz, politik baskılar, takibe alınma, şiddet kullanılan koşullarda yaşama, işkence, eziyet, hapis yaşamı
     3. Her iki travma/zorlu yaşam olaylarının bir arada görüldüğü durumlar. Örnek: bir doğal afetten sonra ev içi şiddetin artması, ekonomik krizler

Travma Sonrası Olası Tepkiler

     Kişi yaşadığı travmadan sonra; çaresizlik, kontrolü keybettiği düşüncesi, utanç, suçluluk, ürkeklik, endişe, hiddet, öfke, katılık, duygusuzluk, zayıflık, kırılganlık gibi duygular hissedebilir.

     Travmatik olaydan sağ olarak kurtulmuş olmaya ilişkin duygu ve düşünceler; mutlu, müteşekkir, minnettar, rahatlık, gururlu, şanslı olduğunu düşünme, enerjik olma hali de ortaya çıkabilmektedir.

Fizyolojik Tepkiler

     Kişi travma sonrasında; yorgunluk, bitkinlik, uyku problemleri aşırı uyarılmışlık, bedensel yakınmalar, bağışıklık sisteminin bozulması iştah bozuklukları gibi fizyolojik sorunlar yaşayabilir.

Duygusal Tepkiler

     Kişi travma sonrasında; şok, korku ve kaygılar (olayın tekrarlanması korkusu, yaralanmaktan ve ölmekten korkma, ailesinden ayrı kalmaktan ya da yalnız kalmaktan korkma), üzüntü, kendini suçlama, öfke ve huzursuzluk, anlaşılamama duygusu, çaresizlik, gerginlik, sinirlilik, ayrışma (disosiyasyon), çökkünlük gibi duygusal tepkiler verebilir.

Bilişsel Tepkiler

     Zaman kavramının algılanmasındaki değişiklik: Sanki zaman durmuş ya da çok hızlı geçiyormuş gibi

     Olaya ilişkin zaman sırasında karışıklık

     Görsel çarpıtmalar: Uzaklaşan görüntüler, artan detalar gibi algısal değişimler deneyimleyebilir.

     İşitsel çarpıtmalar: zayıflayan ya da güçlenen sesler

     Gerçek dışılık ve rahatsız edici imgeler

     Beden algısında değişiklik

     Yaşam için gerekli olan inançlar: Dünya güvenli bir yerdir, Dünya adildir, Ben değerliyim, Kötü olaylar benim başıma gelmez gibi inançları sarsılabilir ve yerine çarpıtılmış inançlar alabilir;

     Güvende değilim ve bir daha asla güvende olmayacağım.

     Benim dünyam acımasız bir dünya ve bu dünyada neler olacağını önceden kestirmek imkansız.

     Kimse benimle gerçekten ilgilenemez; artık yalnızım.

     Tehlikelerden korunmam mümkün değil.

     Bu bir daha olacak ve benim elimden hiç birşey gelmeyecek vb.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Belirtileri

     Aşırı uyarılmışlık

     İstenmediği halde olay ile ilgili tekrarlayan anılar

     Kaçınma davranışları ile karakterizedir.

    Travmatik deneyimin üzerinden birkaç hafta geçmesine rağmen; uykusuzluk, kabus, olayla ilgili anıların rahatsız edici biçimde sık sık hatırlanması, sürekli olarak olayın tekrarlanacağı korkusu ve bu nedenle diken üstünde hissetme, kolay irkilme, kolay sinirlenme, yabancılaşma (başkaları beni veya yaşadıklarımı anlamıyor hissi), olayı hatırlatan durumlarda huzursuzluk ve bu durumlardan kaçınma- belirtiler devam ediyorsa Travma Sonrası Stres Bozukluğu düşünülmelidir.

Uzm. Psk. Ceren Kılıçlı Çetin